فتق یا هرنی بیضه یکی از شایعترین مشکلات پزشکی مردان است که به دلیل ضعف دیواره شکمی، محتویات شکمی به داخل کیسه بیضه نفوذ میکنند. این بیماری میتواند باعث درد، ناراحتی و در برخی موارد، عوارض جدی شود. در این مقاله، به بررسی جامع علل، علائم، تشخیص و روشهای درمان فتق بیضه میپردازیم.
فتق بیضه چیست؟
فتق بیضه نوعی فتق کشاله ران است که در آن، بخشی از روده یا چربی شکمی از طریق کانال اینگوینال وارد کیسه بیضه میشود. این مشکل در دو نوع کلی دیده میشود:
✅ فتق بیضه غیرمستقیم (Indirect Inguinal Hernia): شایعترین نوع فتق که معمولاً در نتیجه باقی ماندن ضعف مادرزادی در کانال اینگوینال ایجاد میشود.
✅ فتق بیضه مستقیم (Direct Inguinal Hernia): به علت ضعف دیواره شکمی در سنین بالاتر بروز میکند و مستقیماً از طریق دیواره عضلانی شکم وارد کیسه بیضه میشود.
عوامل خطر و دلایل ایجاد فتق بیضه
✅ ضعف عضلات شکمی: که میتواند مادرزادی باشد یا در اثر افزایش سن و کمتحرکی ایجاد شود.
✅ افزایش فشار داخل شکمی: ناشی از سرفههای مزمن، یبوست، چاقی و یا بلند کردن اجسام سنگین.
✅ سابقه خانوادگی: داشتن سابقه فتق در خانواده، خطر ابتلا را افزایش میدهد.
✅ بارداری و زایمان: گرچه نادر است، اما در زنان نیز ممکن است ایجاد شود.
علائم فتق بیضه
تورم و برآمدگی در کشاله ران و بیضه که هنگام ایستادن یا فعالیت شدیدتر میشود.
درد و ناراحتی در ناحیه بیضه و کشاله ران که با فعالیت بدنی افزایش مییابد.
تغییر اندازه فتق در طول روز (بزرگتر شدن هنگام ایستادن و کوچکتر شدن هنگام دراز کشیدن).
علائم شدیدتر مانند درد شدید، عدم توانایی در عبور گاز یا مدفوع، تهوع و استفراغ در صورت بروز عوارض.
چگونه فتق بیضه تشخیص داده میشود؟
✅ معاینه فیزیکی: پزشک با لمس و بررسی ناحیه کشاله ران وجود فتق را تشخیص میدهد.
✅ سونوگرافی: روش غیرتهاجمی برای مشاهده فتق و محتویات آن.
✅ سیتی اسکن یا امآرآی: در موارد پیچیده برای بررسی دقیقتر فتق استفاده میشود.
روشهای درمان فتق بیضه
الف) مدیریت غیرجراحی (انتظار و پایش)
✔ در مواردی که فتق کوچک بوده و علائم شدیدی ایجاد نکرده باشد، پزشک ممکن است فقط پایش را توصیه کند.
✔ پرهیز از فعالیتهای سنگین، کاهش وزن و تقویت عضلات شکمی میتواند در کنترل بیماری کمک کند.
ب) جراحی فتق بیضه
در بسیاری از موارد، درمان قطعی فتق بیضه، جراحی است که شامل دو روش اصلی میشود:
✅ جراحی فتق بیضه به صورت باز: یک برش در کشاله ران ایجاد شده و فتق ترمیم میشود.
✅ جراحی فتق بیضه با لاپاراسکوپی: از طریق برشهای کوچکتر و ابزارهای تخصصی، فتق ترمیم میشود که مزایای آن شامل درد کمتر، بهبودی سریعتر و کاهش خطر عفونت است.
چه زمانی جراحی ضروری است؟
✔ درد شدید یا علائم مزاحم
✔ افزایش اندازه فتق
✔ خطر درهمزدگی (Incarceration) یا اسیرشدگی (Strangulation) فتق
اگر در رابطه با این مشکل احتیاج به مشاوره یا ویزیت آنلاین دارید، به ما در واتساپ پیام دهید.
مراقبتهای پس از جراحی فتق بیضه
✅ کنترل درد و مصرف داروهای تجویز شده توسط پزشک
✅ پرهیز از بلند کردن اجسام سنگین به مدت ۴ تا ۶ هفته
✅ استفاده از رژیم غذایی سبک و سرشار از فیبر برای جلوگیری از یبوست
✅ مراجعات منظم به پزشک برای بررسی روند بهبود
عوارض احتمالی فتق بیضه و جراحی آن
⚠ درهمزدگی و اسیرشدگی فتق: ممکن است منجر به از بین رفتن بافت روده و نیاز به جراحی اورژانسی شود.
⚠ عود فتق پس از جراحی: احتمال دارد در برخی بیماران حتی بعد از عمل، فتق مجدداً ایجاد شود.
⚠ عفونت یا مشکلات زخم: که با رعایت اصول بهداشتی و مصرف داروهای تجویزی قابل کنترل است.
چگونه از فتق بیضه پیشگیری کنیم؟
✔ تقویت عضلات شکمی با تمرینات مناسب.
✔ پرهیز از اضافهوزن که فشار اضافی بر دیواره شکمی ایجاد میکند.
✔ استفاده صحیح از بدن هنگام بلند کردن اجسام سنگین (خم شدن از زانوها بهجای کمر).
✔ درمان بهموقع بیماریهای مزمن مثل یبوست و سرفههای مداوم.
فتق بیضه یک مشکل شایع در مردان است که در صورت عدم درمان میتواند به عوارض جدی منجر شود. تشخیص بهموقع، انتخاب روش درمانی مناسب و رعایت مراقبتهای پس از عمل از اهمیت بالایی برخوردار است. اگر علائم فتق بیضه را تجربه میکنید، مراجعه به پزشک و دریافت مشاوره تخصصی، بهترین اقدام برای حفظ سلامت شما خواهد بود.
بهترین جراح فتق بیضه کیست؟
بدون شک بهترین جراح، برای هر عمل جراحی کسی است که بیشترین تعداد عمل جراحی را با موفقیت انجام داده است. دکتر یاسر کبیری زاده، متخصص جراحی چاقی و لاپاروسکوپی پیشرفته با بیش از ۲۰۰۰۰ عمل جراحی لاپاراسکوپی موفق، بهترین جراح عمل فتق بیضه و دیگر جراحی های لاپاراسکوپی است.
سؤالات متداول درباره فتق بیضه (هرنی اینگوینال)
۱. فتق بیضه دقیقاً چیست؟
فتق بیضه نوعی فتق کشاله ران (اینگوینال) است که در آن بخشی از روده یا چربی شکمی از طریق کانال اینگوینال وارد کیسه بیضه میشود. این وضعیت معمولاً با برآمدگی و ناراحتی در ناحیه کشاله ران همراه است.
۲. فتق بیضه چند نوع دارد؟
فتق بیضه به دو نوع اصلی تقسیم میشود:
- فتق غیرمستقیم: شایعترین نوع، ناشی از باقی ماندن کانال اینگوینال باز در دوران جنینی
- فتق مستقیم: بیشتر در بزرگسالی و به دلیل ضعف عضلات دیواره شکم ایجاد میشود
۳. علت بروز فتق بیضه چیست؟
مهمترین عوامل خطر عبارتاند از:
- ضعف مادرزادی یا اکتسابی عضلات شکم
- فشار زیاد داخل شکم (در اثر سرفه مزمن، یبوست یا بلند کردن اجسام سنگین)
- چاقی، بارداری، سابقه خانوادگی و افزایش سن
۴. علائم فتق بیضه چیست؟
- برآمدگی یا تورم در ناحیه کشاله ران و بیضه
- درد یا ناراحتی هنگام ایستادن یا فعالیت
- بزرگتر شدن فتق هنگام ایستادن و کوچکتر شدن آن هنگام دراز کشیدن
- در موارد حاد: درد شدید، تهوع، استفراغ، و انسداد گوارشی
۵. چگونه فتق بیضه تشخیص داده میشود؟
- معاینه فیزیکی توسط پزشک
- سونوگرافی برای بررسی محل و نوع فتق
- در موارد پیچیدهتر، سیتی اسکن یا امآرآی استفاده میشود
۶. آیا فتق بیضه همیشه نیاز به جراحی دارد؟
خیر. اگر فتق کوچک باشد و علامتی ایجاد نکند، پزشک ممکن است فقط پایش منظم، پرهیز از فعالیتهای سنگین، کاهش وزن و تقویت عضلات شکمی را توصیه کند.
۷. چه زمانی باید فتق بیضه را جراحی کرد؟
در موارد زیر جراحی ضروری است:
- درد شدید یا ناراحتی مداوم
- بزرگ شدن فتق
- خطر گیر افتادن یا پیچخوردگی روده (Incarceration یا Strangulation)
۸. روشهای جراحی فتق بیضه کداماند؟
- جراحی باز: ترمیم فتق از طریق برش در ناحیه کشاله ران
- جراحی لاپاراسکوپی: ترمیم با ابزارهای مخصوص از طریق برشهای کوچکتر – این روش معمولاً درد کمتر و زمان بهبودی سریعتری دارد
۹. آیا فتق بیضه در زنان هم رخ میدهد؟
بله، اگرچه بسیار نادر است، اما فتق اینگوینال ممکن است در زنان نیز دیده شود، بهویژه در دوران بارداری یا پس از زایمان.
۱۰. آیا فتق بیضه خودبهخود خوب میشود؟
خیر. فتق بیضه با گذشت زمان معمولاً بزرگتر میشود و در صورت عدم درمان، ممکن است منجر به عوارض جدی شود. درمان قطعی معمولاً جراحی است.