افزایش وزن و خطرات مرتبط با بیماری های مزمن و تأثیر آن بر سلامت روان
وقتی شما اضافه وزن داشته باشید یا چاق باشید، احتمال ابتلای شما به بیماری های مزمنی مثل: دیابت نوع ۲ و انواع مختلف بیماری های قلبی-عروقی و … برای شما به مراتب بیشتر می شود. مطالعات زیادی هم نشان می دهند که همین بیماریهای زمینه ای، به نوبه ی خود باعث بیشتر شدن اضطراب و افسردگی و دیگر ناراحتی های روانی می شوند!
آیا چاقی و اضافه وزن احتمال بروز افسردگی را بیشتر میکند؟
در مطالعه ای که اخیرا” در (نشریه ی علمی Human Molecular Genetics ) افزایش BMI (شاخص توده بدنی) می‌تواند علاوه بر افزایش خطر ابتلا به بیماریهای مزمن مانند دیابت و بیماریهای قلبی-عروقی، خطر ابتلا به افسردگی را نیز بالا ببرد. این نتایج حتی در افرادی که به بیماریهای مزمن مبتلا نیستند یا متابولیسم آنها طبیعی است، مشاهده شده است. در واقع، افزایش وزن می‌تواند به عنوان یک عامل زمینه‌ای برای بروز مشکلات روانی، مانند افسردگی و اضطراب، عمل کند. به عبارت دیگر، این متن نشان می‌دهد که سلامت جسمانی و روانی به یکدیگر وابسته هستند و بهترین راه برای حفظ سلامت عبارت است از توازن در تغذیه و فعالیت بدنی، همراه با مراجعه به پزشک برای آزمایش‌های منظم جهت پیشگیری از بروز بیماریهای مزمن.
ارتباط چاقی و افسردگی
چاقی و افسردگی دارای یک رابطه دوطرفه هستند. به عبارت دیگر، بروز یکی از این بیماری‌ها، شانس و احتمال ابتلا به دیگری را افزایش می‌دهد. این مشاهدات در مطالعات کلینیکی و جمعیتی در جوامع مختلف صورت گرفته‌اند و تایید شده‌اند. به عبارت دیگر، چاقی و افسردگی هر دو می‌توانند به عنوان علائم زمینه‌ای برای بیماریهای دیگر، مانند دیابت نوع ۲ و بیماریهای قلبی-عروقی، باشند. همچنین، بیماریهای زمینه‌ای می‌توانند باعث بیشتر شدن اضطراب، افسردگی و سایر ناراحتی‌های روانی شوند.
چاقی تهدید کننده ی سلامت روان و بدن
در حال حاضر، چاقی و اضافه وزن یکی از مشکلات اساسی سلامت در جوامع شناخته شده است. این مسئله در حالی که در گذشته به عنوان یک مشکل بهداشتی محدود به چند مورد خاص بود، اکنون به یک بحران سلامتی جدی برای جامعه تبدیل شده است. طبق آمارهای اخیر، در ایران بیش از ۵۵٪ از جمعیت دارای اضافه وزن و ۳۰٪ دچار چاقی هستند. این مشکل، در جوامع دیگر نیز به عنوان یکی از عوامل اصلی بروز بیماری های مزمن مانند دیابت، بیماری های قلبی-عروقی، برخی از سرطان ها و … شناخته شده است. علاوه بر این، اضطراب، افسردگی و سایر مشکلات روانی نیز ممکن است به دنبال این مشکلات سلامتی فیزیکی بروز کنند. بنابراین، آگاهی و پیگیری مستمر برای کاهش چاقی و اضافه وزن می‌تواند برای بهبود سلامت و کیفیت زندگی مردم ایران مؤثر باشد.
طبق آمار سازمان بهداشت جهانی به طور متوسط در سراسر جهان و مخصوصا” جوامع شهری و صنعتی، در پنجاه سال گذشته، نسبت چاقی در جمعیت ۳ برابر شده!
آیا استرس با چاقی و افسردگی ارتباط دارد؟
بله، استرس می‌تواند با چاقی و افسردگی ارتباط داشته باشد. در واقع، استرس ممکن است یکی از عوامل اصلی در بروز چاقی و افسردگی باشد. هنگامی که فرد در مواجهه با شرایط استرس‌زا قرار می‌گیرد، سطح هورمون کورتیزول در بدن افزایش می‌یابد. این هورمون می‌تواند منجر به افزایش اشتها و مصرف غذای زیاد شود، به خصوص مصرف غذاهای پرکالری و ناسالم. در طولانی مدت، مصرف غذاهای ناسالم و افزایش وزن، می‌تواند باعث بروز چاقی و بیماریهای مرتبط با آن شود. همچنین، استرس می‌تواند به عنوان یکی از عوامل اصلی در بروز افسردگی نیز در نظر گرفته شود. بنابراین، کنترل استرس می‌تواند برای پیشگیری و درمان چاقی و افسردگی مفید باشد.
” استرس عامل موثری در ابتلا به افسردگی و چاقی است.”
به عنوان مثال، اضطراب و استرس می تواند منجر به افسردگی شود. به همین ترتیب استرس می تواند باعث شود که فرد به عنوان “مکانیسم مقابله”، بیشتر به خوردن روی بیاورد، که می تواند منجر به افزایش وزن و در نهایت چاقی شود.
از طرفی هم، استرس می تواند منجر به کاهش وزن یا بروز عادت های غذایی نامنظم و ناسالم شود.
در نوجوانان، مخصوصا وقتی که نوجوان مشکلات زمینه ای روانی-ژنتیکی داشته باشد، رویدادهای استرس زای زندگی می توانند چرخه ی باطل بین عادت های ناسالم غذایی و چاقی، و افسردگی را تشدید کند.
آیا داروهای ضد افسردگی می توانند باعث اضافه وزن شوند؟
بله، برخی داروهای ضد افسردگی می‌توانند باعث اضافه وزن شوند.
بسیاری از داروهای ضد افسردگی، از جمله دسته SSRI (Selective Serotonin Reuptake Inhibitors)، می‌توانند سبب افزایش وزن شوند. دقیق‌تر بگویم، این دسته داروها ممکن است سبب افزایش اشتها، کاهش سطح فعالیت فیزیکی و افزایش میزان چربی در بدن شوند. در بعضی از موارد، افزایش وزن به عنوان یک عارضه جانبی از مصرف این داروها گزارش شده است. با این حال، باید توجه داشت که تمام داروهای ضد افسردگی این تأثیر را ندارند و در برخی موارد، این داروها می‌توانند به کاهش وزن کمک کنند. بنابراین، بهتر است با پزشک خود درباره عوارض جانبی ممکن و راه‌های مقابله با
آنها صحبت کنید.
بعضی از داروهای ضد افسردگی که ممکن است باعث افزایش وزن شوند، عبارتند از:
• Fluoxetine (Prozac)
• Paroxetine (Paxil)
• Sertraline (Zoloft)
• Citalopram (Celexa)
• Escitalopram (Lexapro)
• Mirtazapine (Remeron)
• Tricyclic antidepressants (TCAs) مانند Amitriptyline (Elavil) و Imipramine (Tofranil)
درمان افسردگی و اضطراب
داروهای ضد افسردگی برای درمان اختلالات افسردگی و اضطراب استفاده می شوند. این داروها با تأثیر بر مواد شیمیایی در مغز که به نام‌های سروتونین، نوراپی‌نفرین و دوپامین شناخته می‌شوند، عملکرد عصبی را تنظیم می کنند و از ایجاد احساس افسردگی، اضطراب و تنش پیشگیری می کنند.
در بیمارانی که با اختلالات افسردگی شدید روبرو هستند، داروهای ضد افسردگی ممکن است به تنهایی یا در ترکیب با روش‌های روان‌درمانی، مانند روش شناختی رفتاری، درمان موثری را ارائه کنند. با این حال، قبل از شروع هر درمانی با داروهای ضد افسردگی، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید و هرگونه عوارض جانبی و تأثیرات دارویی
را بشناسید.
داروهای ضد افسردگی چگونه باعث
افزایش وزن می شوند؟
بسیاری از داروهای ضد افسردگی ممکن است باعث افزایش وزن شوند. این اثر جانبی به دلیل تأثیر این داروها بر برخی از مواد شیمیایی در مغز است که می‌تواند تغییراتی در شیمی بدن ایجاد کند. برای مثال، بعضی از داروهای ضد افسردگی می‌توانند سطح سروتونین در مغز را بالا ببرند، که باعث کاهش اشتها و کنترل وزن می‌شود. در عوض، برخی داروهای ضد افسردگی ممکن است سطح هورمون گرلین را افزایش دهند، که این هورمون مسئول افزایش اشتها و افزایش وزن است.
به علاوه، برخی از داروهای ضد افسردگی ممکن است عوارض جانبی دیگری داشته باشند که موجب افزایش وزن شوند، از جمله افزایش ترشح انسولین، که باعث افزایش چربی در بدن می‌شود، و کاهش سطح فعالیت فیزیکی که می‌تواند منجر به کاهش میزان سوخت و ساز در بدن شود.
مهم است بدانید که افزایش وزن به عنوان عوارض جانبی در همه داروهای ضد افسردگی رخ نمی‌دهد و تأثیرات هر داروی ضد افسردگی ممکن است متفاوت باشد. در هر صورت، قبل از شروع هر درمانی با داروهای ضد افسردگی، بهتر است با پزشک خود مشورت کرده و هرگونه عوارض جانبی و
تأثیرات دارویی را بشناسید.
چاقی چطور می تواند باعث نبود اعتماد به نفس افراد و ابتلا به افسردگی باشد؟
چاقی ممکن است به عنوان یک مشکل فیزیکی به نظر بیاید، اما بسیاری از افرادی که دچار این مشکل هستند، به دلیل تاثیرات روانی آن نیز دچار مشکلاتی روحی می‌شوند.
یکی از این مشکلات، کاهش اعتماد به نفس است. این افراد به دلیل نگرانی‌های خود درباره بدن و ظاهر خود، ممکن است احساس ناخوشایند و به دید افراد نسبت به خودشان بدبین باشند. این موضوع می تواند باعث کاهش اعتماد به نفس و افزایش اضطراب شود. همچنین، برخی افراد به دلیل شرایط روانی بدیعی که به دلیل چاقیشان به وجود آمده است، مانند تمایل به خودکشی و خودآزاری، ممکن است به افسردگی دچار شوند.
چاقی و تاثیرات آن بر روابط اجتماعی افراد
علاوه بر این، برخی از افراد ممکن است به دلیل چاقیشان با مشکلات در روابط و پذیرش اجتماعی و تعاملی مواجه شوند. به عنوان مثال، افرادی که دچار چاقی هستند، ممکن است به دلیل احساس خجالت با مشکلاتی در برقراری ارتباط با دیگران مواجه شوند و در نتیجه، این موضوع باعث می شود آنها احساس انزوای اجتماعی داشته باشند. این مشکلات می‌تواند باعث تشدید خطر
افسردگی و مشکلات روانی دیگر شود.
تاثیر رژیم های طولانی مدت و ناکامی در کاهش وزن بر افسردگی و اضطراب افراد چاق چگونه است؟
رژیم های غذایی طولانی مدت که به منظور کاهش وزن برای افراد چاق تعیین می شوند، می توانند تاثیرات مختلفی بر روی سلامت روانی فرد داشته باشند. برخی افراد ممکن است از طریق رژیم های غذایی موفق به کاهش وزن شوند، اما در مقابل برخی دیگر ناکام می مانند و وزن آنها به حالت قبلی باز می گردد. این ناکامی ها می تواند باعث افزایش اضطراب و افسردگی شود و در نتیجه، سلامت روانی فرد را تحت تاثیر قرار دهد.
علاوه بر این، رژیم های غذایی طولانی مدت که محدودیت های غذایی شدیدی را برای فرد ایجاد می کنند، می توانند تاثیرات منفی بر روی سلامت روانی داشته باشند.
رژیم طولانی مدت چطور باعث افسردگی می شود؟
به عنوان مثال، فرد ممکن است از خوردن مواد غذایی محبوب خود ناتوان باشد و این باعث افسردگی و افزایش اضطراب شود. علاوه بر این، محدودیت های غذایی شدید ممکن است باعث کاهش سطح انرژی و روحیه فرد شود که به دنبال آن می تواند تاثیرات منفی بر روی سلامت روانی فرد داشته باشد.
در کل، برای کاهش وزن بهتر است از رویکردهای سالم و پایدار بهره برد که به طور تدریجی و دراز مدت به کاهش وزن منجر شود. این رویکردها شامل مصرف مواد غذایی سالم، کنترل سایز قسمت های غذایی و افزایش فعالیت بدنی هستند. این رویکردها می توانند به عنوان یک تجربه مثبت برای فرد باشند و به بهبود سلامت روانی او کمک کنند.
چرا کاهش وزن با رژیم غذایی، در افراد با اضافه وزن های بسیار بالا، عملا نشدنی و بسیار زمان بر است؟
کاهش وزن با رژیم غذایی معمولاً در افراد با اضافه وزن ملایم تا متوسط موثر است، اما در افراد با اضافه وزن بسیار بالا (مثلاً بیش از ۳۰ کیلوگرم)، کاهش وزن ممکن است بسیار سخت و طاقت فرسا باشد. این افراد ممکن است به علت مشکلات جسمی و عملکردی مانند دیابت، فشار خون بالا، ضع عضلات و مفاصل، مشکلات تنفسی و عدم تحمل فعالیت جسمانی، نتوانند برنامه رژیم غذایی و ورزشی را به درستی اجرا کنند. در بسیاری از موارد انجام فعالیت ورزشی در افراد با اضافه وزن بالا می تواند منجر به آسیب های متعدد جسمانی شود. همچنین قسمت عمده از چربی های بدن در مناطق عمقی و احشایی قرار دارند که با رژیم های غذایی سنتی و ورزش معمولی به راحتی حذف نمی‌شوند. برای این افراد، روش‌های دیگری مانند جراحی لاغری (مثلاً جراحی باریاتریک) ممکن است کارآمدتر باشد.
همچنین برای بسیاری از افراد با اضافه وزن بسیار بالا، فرآیند کاهش وزن طولانی است و ممکن است در طول آن دوره های متعدد ناکامی و عدم پیشرفت را تجربه کنند. این ناکامی‌ها و عدم پیشرفت ممکن است باعث ایجاد احساس ناتوانی و شکس، کاهش اعتماد به نفس، از بین رفتن انگیزه و افزایش اضطراب و افسردگی شود.
دلایل ناکامی در برنامه کاهش وزن
یکی از دلایل اصلی که باعث می‌شود کاهش وزن برای بعضی افراد با اضافه وزن بسیار بالا نشدنی و زمان بر باشد، وجود چرخه‌های مختلف در بدن آنها است. با افزایش وزن، بدن نیاز به سوخت بیشتری دارد، اما این چرخه سوخت‌گیری در بدن افراد با اضافه وزن بالا و به خصوص آنهایی که به مدت طولانی با اضافه وزن مبارزه کرده‌اند، ناهماهنگ می‌شود و بدن به نوعی به ذخیره سوخت تمایل دارد. علاوه بر این، در افراد با اضافه وزن بسیار بالا، پردازش مواد مغذی و سوخت در بدن نیز مشکل دارد، زیرا سلول‌های چربی زیادی وجود دارند که می‌توانند مانع از جذب و کارایی بیشتر مواد مغذی در بدن شوند.
جراحی چاقی درمان قطعی چاقی!
جراحی چاقی، یکی از موثرترین و دائمی ترین راه های درمان چاقی محسوب می‌شود و بعد از انجام این جراحی، شما می‌توانید به راحتی به کاهش وزن و تناسب اندام دلخواه خود برسید. اگر با تلاش های قبلی خود، نتوانسته اید وزن خود را کنترل کنید و به دنبال راهی مطمئن و دائمی برای رسیدن به وزن بهینه خود هستید، این راه حل مناسبی است. در واقع با انتخاب این روش، شما به تلاش های ناموفقی که تاکنون انجام داده اید خداحافظی می کنید و با اعتماد به نفس بیشتری، به سوی سلامتی و اندامی بهتر و متناسب تر حرکت خواهید کرد.
تاثیر کاهش وزن و تناسب اندام بر افسردگی!
تحقیقات نشان داده است که کاهش وزن و به دست آوردن تناسب اندام بهبود قابل توجهی در روانشناسی و روان‌درمانی فرد دارد. با این حال، برای افرادی که با افسردگی مبتلا هستند، کاهش وزن می‌تواند نقش موثری در بهبود حالت روحی آنها داشته باشد. به طور خاص، کاهش وزن می‌تواند باعث بهبود اعتماد به نفس شود، چون این فرآیند به معنای بهبود تصویر بدن و افزایش خوداعتماد است. بهبود تصویر بدن می‌تواند بهبود اعتماد به نفس را به دنبال داشته باشد و باعث بهبود کلی حالت روحی فرد شود.
علاوه بر اعتماد به نفس، کاهش وزن و به دست آوردن تناسب اندام می‌تواند باعث افزایش سطح سراتونین و نوراپی‌نفرین (neurotransmitters) در مغز شود که به دلیل اثرات مثبت آنها بر روی حالت روحی به عنوان داروهای ضد افسردگی شناخته می‌شوند. این نوع تغییرات شیمیایی مغزی می‌تواند باعث بهبود حالت روحی فرد شود و کاهش افسردگی را تسریع کند. به علاوه، ورزش و تمرینات ورزشی به‌طور معمول به عنوان راهکاری برای افزایش سطح سراتونین و نوراپی‌نفرین در مغز شناخته شده‌اند. بنابراین، با ترکیب کاهش وزن، تمرینات ورزشی و داروهای ضد افسردگی، می‌توان بهبود حالت روحی فرد را تسریع کرد و زندگی بهتری را برای افراد مبتلا به افسردگی فراهم کرد.
تاثیر جراحی چاقی بر افسردگی افراد:
اخیراً تحقیقاتی نشان داده که جراحی چاقی می‌تواند بهبود علائم افسردگی را نیز به همراه داشته باشد.
در یک مطالعه که در سال ۲۰۱۴ انجام شده است، نتایج نشان داد که درمان جراحی چاقی باعث بهبود علائم افسردگی در برخی از افراد شده است. به عنوان مثال، یک زن ۳۵ ساله با شاخص توده بدنی ۴۰، قبل از جراحی در مقیاس افسردگی برابر با ۲۸ بود که نشانگر شدت خفیف تا متوسط افسردگی بود. پس از جراحی و کاهش وزن، شاخص توده بدنی این زن به ۲۲ کاهش یافت و در مقابل شاخص افسردگی او به ۱۶ کاهش یافت که نشانگر بهبود علائم افسردگی در این بیمار بود.
همچنین، در یک مطالعه دیگر که در سال ۲۰۱۵ انجام شده است، نتایج نشان داد که درمان جراحی چاقی باعث بهبود اضطراب و افسردگی در برخی از بیماران شده است. به عنوان مثال، در یک بررسی بر روی ۱۰۰ بیمار که قبل از جراحی چاقی از اضطراب و افسردگی رنج می بردند، ۶۰٪ از آنها پس از جراحی بهبود قابل ملاحظه‌ای در علائم اضطراب و افسردگی خود را تجربه کردند.
به طور کلی، می‌توان گفت که کاهش وزن و تحقق تناسب اندام می‌تواند باعث بهبود اعتماد به نفس و خود احترامی شود که در پی آن بهبود علائم افسردگی نیز خواهد بود.
یکی از مثال‌هایی که می‌توان برای این موضوع ذکر کرد، مطالعه‌ای است که در سال ۲۰۱۷ در ژورنال جراحی چاقی و مراقبت‌های پس از عمل منتشر شده است. در این مطالعه، بیش از ۳۰۰ نفر که قبلاً درمان افسردگی را دریافت کرده بودند و همچنین دچار چاقی بودند، جهت انجام عمل جراحی چاقی انتخاب شدند.
نتایج نشان داد که پس از جراحی چاقی، بیش از ۶۰٪ از افراد بهبود قابل توجهی در حالت افسردگی خود داشتند و شاخص توده بدنی (BMI) آنها نیز به طور قابل توجهی کاهش یافت. همچنین، برای افرادی که در پیشینه‌ی خود دارای بیماری افسردگی بودند، کاهش وزن ناشی از جراحی چاقی باعث بهبودی در علائم افسردگی شد. به عنوان مثال، در یکی از مطالعات، ۷۵٪ از افرادی که در پیشینه‌ی خود افسردگی داشته‌اند، پس از جراحی چاقی بهبود قابل توجهی در علائم افسردگی خود داشتند.
از طرف دیگر، برخی از مطالعات نشان داده‌اند که جراحی چاقی ممکن است موجب افزایش اعتماد به نفس، بهبود تصویر بدنی و کاهش اضطراب شود که همگی از عوامل موثر در بهبود افسردگی هستند. به طور کلی، جراحی چاقی به عنوان یکی از راه‌های کاهش وزن می‌تواند بهبودی در علائم افسردگی و بهبود کیفیت زندگی افراد چاق منجر شود.
انواع روش های جراحی چاقی
اسلیو معده و بای پس معده دو روش جراحی معده هستند که به عنوان راه حل قطعی برای درمان چاقی در نظر گرفته می‌شوند. در ادامه، هر یک از این روش‌ها را به طور کامل توضیح خواهیم داد:
اسلیو معده (Sleeve gastrectomy) یا کوچک کردن معده:
در این روش، بخشی از معده به شکل لوله‌ای شکل داده می‌شود و سایر بخش‌های معده حذف می‌شوند. این کار باعث کاهش حجم معده و کاهش احساس گرسنگی و اشباع شدن زودرسانه ایجاد می‌شود. با توجه به این که مقدار غذای مصرفی توسط بیمار کاهش می‌یابد، کاهش وزن بعد از عمل اسلیو معده اتفاق می‌افتد.
بای پس معده (Gastric bypass):
در این روش، یک بخش کوچکی از معده به عنوان بای پس ایجاد می‌شود و سپس این بخش به روده کوتاه متصل می‌شود. به این ترتیب، غذا به بای پس معده می‌رسد و از طریق آن وارد روده کوتاه شده و بقیه بخش‌های معده و روده را نادیده می‌گیرد. همچنین، با این کار ترشح هورمون‌هایی که مسئول تنظیم اشتها و احساس سیری هستند، کاهش می‌یابد. با این روش، نه تنها مقدار غذای مصرفی توسط بیمار کاهش می‌یابد، بلکه نحوه جذب مواد مغذی نیز تغییر میکند.
دکتر یاسر کبیری زاده متخصص جراحی چاقی و لاپاروسکوپی پیش رفته، اعمال جراحی چاقی را در شهر تهران انجام می دهد. برای انجام مشاوره رایگان تماس بگیرید.
برای درمان همزمان چاقی و افسردگی، مهمترین نکته ای که باید رعایت کنیم چیست؟
افسردگی و چاقی هر دو شرایط مزمنی هستند که نیاز به مراقبت و توجه طولانی مدت دارند.
ارتباط داشتن با پزشک و درمانگر در مورد اینکه شما در کدام مرحله از روند درمان هستید بسیار مهم است، صرف نظر از اینکه آیا به برنامه مراقبتی و درمانی خود پایبند هستید یا نه.
